*UDISE + 2022-23*
*दिव्यांगाच्या 21 प्रकारांची माहिती व त्यांचे UDISE + Udise मध्ये दिव्यांगाचे नोंदणी करण्याचे कोड खालीलप्रमाणे*
♿🧬💉👂🏻👀🗣🧠👅🦵🏻🕶♿
*(१) पूर्णतः अंध - (Blindness)* Code - 1
• दृष्टिचा पूर्णपणे अभाव म्हणजेच पूर्ण दृष्टिहीन असणे,
• डोळे जन्मतः बंद असणे.
• हालचाल करताना अडचणी येतात.
*(२) अंशतः अंध - (Low Vision)* Code - 2
• सामान्य दृष्टीपेक्षा कमी दिसणे.
• दूरचे/जवळचे कमी दिसणे.
• पुस्तकातील मजकूर पाहताना, वाचताना लिहिताना, अडचणी येतात.
• उपचार करूनही डोळ्यांना बरोबर न दिसणे.
*(३) कर्णबधिर - (Hearing Imapairment)* Code - 3
• कोणताही आवाज ऐकू न येणे,
• कमी ऐकू येणे,
*(४) वाचा दोष - (Speech and Language Disability)* Code - 4
• अडखळत बोलणे, स्पष्ट न बोलणे, शब्दांची तोडफोड करणे.
बोलताना शब्द मागे पुढे करणे, त्यात तारतम्य नसणे यालाच 'वाचा दोष' असे म्हणतात.
• जीभ जाड असणे, जिभेला शेंडा नसणे, तोतरे बोलणे.
टाळूला छिद्र असणे.
• clept palete.
*(५) अस्थिव्यंग -(Locomotor Disability)* Code - 5
• ज्यांची हाडे ,सांधे, स्नायू हे योग्य प्रकारे कार्य करत नाही अशा मुलांना ‘अस्थिव्यंग मुले' असे
म्हणतात.
हालचाल करण्यास अक्षम.
सहज दिसणारे अपगत्व,
*(६) मानसिक आजार - (Mental Illness)* Code - 6
• असामान्य किंवा अस्वाभाविक वर्तन,
• खूप कमी बोलणे किंवा खूप जास्त बोलणे.
भयानक स्वप्न पडणे.
भ्रम आभास असतो.
• कोणत्याही वस्तूला पटकन घाबरतात किंवा घाबरत नाही.
*(७) अध्ययन अक्षमता -(Learning Disability)* Code - 7
• वाचन, लेखन, गणितीय अडचण .
आकलन करण्यास अवघड जाते.
| अंक ओळखण्यात गोंधळ, अक्षर उलटे लिहणे, शब्द गाळून वाचणे.
काही मुलांमध्ये वर्तन समस्या असतात.
• कमी संभाषण दिसून येते.
• बुध्यांक सामान्य किंवा त्यापेक्षा जास्त राहू शकतो.
• विशिष्ट अध्ययनात अडचणी येतात.
*(८) मेंदूचा पक्षाघात - (Cerebral Palsy)* Code - 8
• हालचालींवर नियंत्रण नसते.
• अवयवांमध्ये ताठरता असते.
मेंदूचा शरीरावर ताबा राहत नाही.
• हालचालीची क्षमता कमी असते.
*(९) स्वमग्न - (Autism)* Code - 9
स्वतःच्याच विश्वात हरवलेले असतात.
भाषिक कौशल्य कमी विकसित झालेले असतात.
बदल न आवडणे, त्या बदलाला तात्काळ राग व्यक्त करणे.
खेळणी, वस्तू यांसोबत अधिक रमतात.
*(१०) बहुविकलांग - (Multiple Disability)* Code - 10
• एक किंवा जास्त अपंगत्व असते.
• अशा ब-याच मुलांना चालताना, बोलताना, उभे राहताना, शि- श असे दैनंदिन कार्य करताना
समस्या असतात. (ADL)
*(११) कुष्ठरोग - (Leprosy Cured Persons)* Code - 11
• हा सावकाश पसरणारा जिवाणूजन्य आजार आहे.
• त्वचेवर चट्टे, काळे डाग असतात.
• हात, पाय, बोटे सुन्न पडतात.
*(१२) बुटकेपणा - (Dwarfism)* Code - 12
• सामान्य मुलांपेक्षा खूप कमी उंची असते.
*(१३) बौधिक अक्षमता - (Intellectual Disability)* Code - 13
• बौद्धिक क्षमता(IQ) ७० पेक्षा कमी असते.
• दैनंदिन कार्य, सामाजिक कार्य, दैनंदिन व्यवहार करण्यास कठीण जाते.
• तार्किक प्रश्न सोडवताना अडचणी येतात.
• नवीन वातावरणात समायोजन करताना अडचणी येतात.
• काही मुलांना वर्तन समस्या असतात.
*(१४) मांसपेशीय क्षरण - (Mascular dystrophy)* Code - 14
• गटागटाने मांसपेशी कमकुवत .
• उभे होताना हाताचा व गुडघ्याचा आधार घ्यावा लागतो.
० मुलींपेक्षा मुलांमध्ये हा आजार जास्त असतो .
*(१५) मज्जासंस्थेचे तीव्र आजार - (Chronic Neurological Conditions)* Code - 15
• मेंदूमध्ये सेंट्रल नर्व्हस सिस्टिममध्ये विकृती झाल्याने हा आजार होतो.
*(१६) मल्टिपल स्क्ले रोसिस - (Multiple sclerosis)* Code - 16
. हातापायातील स्नायूमधील ताठरपणा किंवा कमजोरी संवेदनांमध्ये परिवर्तन होतो.
• स्नायूमध्ये शिथिलता येते व स्नायू काम करणे कमी करतात.
• मलमूत्र क्रियांवरील नियंत्रण कमी होते व कार्य कमी होते.
*(१७) थॅलॅसेमिया - (Thalassemia)* Code - 17
• रक्ताची कमतरता
वारंवार रक्त पुरवावे लागते.
• चेहरा सुकलेला असतो.
• वजन वाढत नाही.
• श्वास घेण्यात त्रास होतो.
• वारंवार आजारी पडतात.
*(१८) अधिक रक्तस्राव - (Hemophilia)* Code - 18
० हा आनुवांशिक रक्तविकार आहे.
• रक्त वाहिन्यांतील बिघाडामुळे हा रोग होतो.
• यामध्ये रक्तस्राव होतो.
• जखमा झाल्यास अधिक रक्तस्राव होतो .
• कधी कधी रक्तस्राव थांबत नाही.
• रक्तस्राव बंद न झाल्याने शरीराचा भाग फुगतो.
*(१९) सिकल सेल - (Sickle Cell Disease)* Code - 19
• रक्ताचे प्रमाण कमी असणे.
रक्ताच्या कमतरतेमुळे शरीराचे अवयव अशक्त होतात.
• शरीरातील पेशींचा आकार विळ्यासारखा होतो.
• हिमोग्लोबीनचे प्रमाण कमी होऊन थकवा जाणवतो.
*(२०) अॅसिड अॅटॅक - (Acid Attack Victim)* Code - 20
• अॅसिड अॅटॅकमुळे चेहरा, हात, डोळे यांवर परिणाम होतो.
• त्वचा भाजल्यासारखी दिसते.
• चेहरा विद्रुप होतो.
*(२१) कंपवात रोग - (Parkinson's Disease)* Code - 21
• डोपामिन रेणूच्या अभावामुळे रोग्याला कंप सुटतो.
• हालचाली संथ होतात, स्नायू ताठर होतात .
• वजन कमी होत जाते.
• ५० ते ६० वयाच्या दरम्यान होतो.
♿🧬💉👂🏻👀🗣🧠👅🦵🏻🕶♿
संकलन
प्रकाश चव्हाण
